Khi những chùm quả cà phê trĩu nặng trên cành chuyển sang chín đỏ trên các vườn đồi, cũng là lúc nông dân Sơn La vào vụ thu hoặc và Nhà máy chế biến cà phê đặc sản Bích Thao sẵn sàng các điều kiện cho vụ sản xuất mới. Thêm tin vui khi tháng 6 vừa qua, sản phẩm cà phê bột nguyên chất Bích Thao đã vượt qua nhiều ứng viên đạt sản phẩm OCOP quốc gia và được cấp Giấy chứng nhận sản phẩm OCOP 5 sao.

Sản phẩm cà phê thân thiện môi trường

Còn nhớ cách đây khoảng 4 năm, tìm hiểu vùng chuyên canh cà phê ở Hua La, tôi có cơ duyên được gặp ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX cà phê Bích Thao. Chứng kiến cảnh người dân làm việc vất vả, cà phê đến ngày thu hoạch bị tư thương ép giá, khiến ông luôn trăn trở, làm sao để cà phê có đầu ra ổn định và nâng được giá trị cà phê Sơn La?

Năm 2017, ông Thao liên kết các hộ trồng cà phê bản Hoàng Văn Thụ thành lập HTX cà phê Bích Thao và được tín nhiệm bầu làm Giám đốc HTX với 11 thành viên, quy mô 50 ha cà phê.  Cũng trong năm này, HTX cà phê Bích Thao là 1 trong 6 đơn vị được Sở Khoa học và Công nghệ cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cà phê Sơn La. Các sản phẩm được bảo hộ gồm: Cà phê nhân, cà phê hạt rang và cà phê bột

Sau gần 5 năm thành lập, HTX đã có bước phát triển vững chắc. Vụ cà phê 2019-2020, đã xuất bán trên 2.000 tấn cà phê nhân, 12 tấn cà phê bột nguyên chất. Trong đó, 80% sản phẩm xuất khẩu sang các nước: Đức, Pháp, Mỹ. Doanh thu đạt 40 tỷ đồng, tạo việc làm thường xuyên cho 10 lao động địa phương, thu nhập 5-6 triệu đồng/người/tháng.

Máy phân loại cà phê.

Với định hướng không chạy theo số lượng mà đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật nâng cao chất lượng cà phê và khắc phục ô nhiễm môi trường. Đầu năm 2021, HTX đã khởi công xây dựng Nhà máy chế biến cà phê quy mô gần 1.120 m², công suất 20 tấn cà phê nhân/ngày, với tổng vốn đầu tư 16 tỷ đồng, trong đó: UBND Thành phố hỗ trợ 2,1 tỷ đồng còn lại vốn huy động của HTX. Dây chuyền chế biến theo quy trình khép kín, gồm: Máy sát, sàng kích thước, sàng trọng lượng, máy bắn màu công nghệ của Đức và Mỹ, máy rang, xay cà phê, có kho bảo quản, khu trưng bày, giới thiệu sản phẩm. Ngoài ra, HTX cũng đầu tư xây dựng 3 nhà kính trong đó, 2 nhà kính ngay sau Nhà máy với diện tích 700 m²/nhà và 1 nhà kính ở xã Mường Do (Phù Yên) rộng 1.500 m². Đặc biệt, HTX sử dụng phương pháp chế biến ướt, phơi trong nhà kính thân thiện môi trường.

Cà phê xuất khẩu sang Đức của HTX cà phê Bích Thao .

Ông Nguyễn Thế Phương, Phó Chủ tịch UBND Thành phố cho biết: Thành phố hiện có trên 4.900 ha cà phê. Xác định cà phê là cây trồng chủ lực, làm giàu cho hàng nghìn hộ dân, Thành phố luôn đồng hành và tạo điều kiện để HTX tham gia các hội chợ, triển lãm giới thiệu, quảng bá sản phẩm. Chúng tôi rất vinh dự và tự hào khi sản phẩm cà phê bột nguyên chất của HTX Bích Thao đã đạt sản phẩm OCOP Quốc gia 5 sao. Đây là mô hình sản xuất cà phê thân thiện với môi trường được khuyến khích nhân rộng.

Tiên phong trồng thử nghiệm giống cà phê mới

Năm 2018, HTX cà phê Bích Thao tham gia trồng thử nghiệm mô hình trồng cà phê chè giống mới (THA1) theo hướng bền vững, với quy mô 15 ha tại bản Tát, xã Mường Do (Phù Yên) và 5 ha tại bản Hoàng Văn Thụ, xã Hua La (Thành phố). Mô hình thuộc Chương trình phát triển cà phê Quốc gia do Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ cà phê Eakmat (Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên) phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai. Tiếp đó, năm 2020, HTX mở rộng thêm 40 ha cà phê THA1 và giống TN6, TN7, TN9 trên địa bàn xã Hua La (Thành phố) và xã Chiềng Ban (Mai Sơn), nâng tổng diện tích cà phê giống mới lên 60 ha, trong đó 20 ha trồng từ năm 2018 đã cho thu hoạch vụ đầu.

Vườn cà phê trồng theo quy trình VietGAP của HTX  đang vào vụ thu hoạch.

Giới thiệu giống cà phê mới, ông Thao chỉ ra: Giống cà phê THA và TN có khả năng thích nghi với điều kiện khắc nghiệt của thời tiết tốt hơn so với giống cà phê catimo đang trồng. Tổng chi phí cây giống và phân bón hết khoảng 150 triệu đồng/ha. Sau 3 năm trồng cho thu hoạch, sản lượng trung bình đạt 25-30 tấn quả tươi/ha; giá 20.000-25.000 đồng/kg quả tươi; 80% hạt đạt sàng loại 18 (loại 1) trong khi cà phê catimo chỉ có 40% hạt đạt sàng 16 và 18.

Máy tách màu cà phê của Nhà máy.

Ông Vương Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Sơn La, chia sẻ: Thống kê trên thế giới, cà phê đặc sản đạt 12% tổng sản lượng, ở Việt Nam mới chiếm 1,7% sản lượng. Việc HTX cà phê Bích Thao chuyển sang trồng cà phê giống mới theo hướng hữu cơ để sản xuất cà phê đặc sản là hướng đi đúng, bắt nhịp xu hướng.     Đảm bảo nguyên liệu cho chế biến, HTX cà phê Bích Thao đã liên kết sản xuất với 600 hộ dân và thu mua ngoài liên kết với hàng nghìn hộ dân trên địa bàn huyện Mai Sơn, Thuận Châu, Phù Yên và Thành phố. Được biết, cà phê trồng theo quy trình thông thường hiện đang được các nhà máy, tư thương thu mua với giá từ 7.000-8.000 đồng/kg còn cà phê trồng, chăm sóc và thu hái theo quy trình VietGAP, UTZ được HTX thu mua với giá 12.000-13.000 đồng/kg.

Máy rang cà phê tại Nhà máy.

Theo kế hoạch sản xuất thương mại niên vụ 2021-2022, HTX cà phê Bích Thao đang dự kiến thu mua, chế biến 3.000-3.500 tấn cà phê nhân, ngoài cung cấp cho các bạn hàng truyền thống, sẽ xuất khẩu sang Anh, Nhật… Tin rằng, với sự quan tâm, hỗ trợ của tỉnh, thành phố và sự cố gắng, nỗ lực của HTX, thương hiệu cà phê Sơn La nói chung và cà phê Bích Thao nói riêng sẽ tiếp tục chinh phục thị trường thế giới, mang về mùa vàng cho cà phê Sơn La.