Để nâng cao giá trị cho hạt cà-phê, việc liên kết với người nông dân để xây dựng chuỗi giá trị là điều quan trọng.

Do đó, năm 2017, ông Nguyễn Xuân Thao đã liên kết 11 hộ nông dân trồng cà-phê của bản Hoàng Văn Thụ để thành lập HTX Cà-phê Bích Thao, quy mô 50ha cà-phê, ông được bầu lên làm Giám đốc của HTX. Ông Thao cùng với các thành viên đều là những người quen thuộc với cây cà-phê nên HTX của họ đã nhanh chóng trở thành 1 trong 6 đơn vị được Sở Khoa học và Công nghệ cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cà-phê Sơn La. Các sản phẩm của HTX đã được bảo hộ gồm cà-phê bột, cà-phê rang hạt và cà-phê nhân.

“Trước đây khi chưa thành lập HTX và chưa định hướng được việc phải sản xuất cà-phê chất lượng cao, chúng tôi cũng dễ rơi vào tình trạng được mùa mất giá hoặc được giá mất mùa vì không kiểm soát được sản xuất và tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm của người dân. Khi HTX được thành lập, chúng tôi đã định hướng liên kết chặt chẽ với người dân để đảm bảo có được những hạt cà-phê thực sự chất lượng”, ông Nguyễn Xuân Thao bộc bạch.

Cũng trong năm 2017, HTX Cà-phê Bích Thao đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hỗ trợ tái canh bằng cách cung cấp giống cà-phê.

Nhờ đó, dù Sơn La chỉ có hơn 30.000 ha diện tích cà-phê Arabica, sản lượng chỉ bằng 5% tổng lượng cà-phê cả nước nhưng diện tích cà-phê Arabica hiện đứng đầu cả nước. Đây là giống cà-phê đặc sản, được thế giới ưa chuộng và được bán với giá cao hơn cà-phê Robusta. Đến nay, HTX đã trồng được 150 ha cà-phê đặc sản.

“Cà-phê giống mới đã được nghiên cứu là chống được biến đổi khí hậu, kháng được bệnh, gen của nó 100% là cà-phê Arabica nên mang lại giá trị cao”, ông Nguyễn Xuân Thao chia sẻ.

Sở hữu được những hạt cà-phê quý là chưa đủ, điều đặc biệt khiến ông Nguyễn Xuân Thao được mệnh danh là “ông trùm cà-phê” đất bắc còn ở chỗ luôn tìm tòi các giải pháp để nâng tầm hạt cà-phê. Nhận thấy nhu cầu của thị trường thế giới là ưa chuộng các sản phẩm sạch, theo hướng hữu cơ, thay vì sản xuất cà phê theo tập quán thông thường, HTX đã định hướng sản xuất cà-phê chất lượng cao theo hướng hữu cơ, tích cực ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm cà-phê. Đồng thời áp dụng quy trình sản xuất cà-phê hữu cơ theo chuỗi khép kín, đáp ứng tiêu chuẩn VietGAP, UTZ để bảo đảm chất lượng sản phẩm cho người tiêu dùng.

Cây cà-phê được chăm sóc bằng phân hữu cơ; quy trình thu hái, sơ chế được tuân thủ nghiêm ngặt để giữ được lượng đường tự nhiên và phẩm chất nội tại của hạt cà-phê. Công đoạn tách vỏ không sử dụng nước như phương pháp truyền thống giúp giảm thiểu tác động tới môi trường.

Sản xuất cà phê theo hướng hữu cơ khó hơn, đòi hỏi công sức hơn, năng suất cà-phê có thể không cao như cách cũ, nhưng hạt cà-phê có chất lượng và đặc biệt là được thị trường thế giới ưa chuộng, chấp nhận trả giá cao.Ông Nguyễn Xuân Thao

Từ những hạt cà-phê quý, đầu năm 2021, HTX tiếp tục nâng cao giá trị cho cà-phê bằng cách khởi công xây dựng Nhà máy chế biến cà-phê quy mô gần 1.120 m², công suất 20 tấn cà-phê nhân/ngày, với tổng vốn đầu tư 16 tỷ đồng. Dây chuyền chế biến theo quy trình khép kín, gồm: Máy sát, sàng kích thước, sàng trọng lượng, máy bắn màu công nghệ của Đức và Mỹ, máy rang, xay cà-phê, có kho bảo quản, khu trưng bày, giới thiệu sản phẩm. Ngoài ra, HTX cũng đầu tư xây dựng 3 nhà kính trong đó, 2 nhà kính ngay sau Nhà máy với diện tích 700 m²/nhà và 1 nhà kính ở xã Mường Do (Phù Yên) rộng 1.500 m². Đặc biệt, HTX sử dụng phương pháp chế biến ướt, phơi trong nhà kính, thân thiện môi trường. 

Bên cạnh cà-phê thành phẩm, trà siro vỏ cà-phê là sản phẩm của HTX được nghiên cứu và sản xuất thử nghiệm thành công phục vụ xuất khẩu. Ở nước ngoài, trà siro vỏ cà-phê được người tiêu dùng biết đến và yêu thích bởi giàu vitamin, vị ngọt tự nhiên, chứa rất ít chất kích thích, có tác dụng làm mát gan, giảm mỡ máu… Đặc biệt, việc sản xuất trà siro vỏ cà-phê còn khai thác triệt để sản phẩm quả; trong quá trình sản xuất, chế biến cà-phê không hề sử dụng nước nên vừa tiết kiệm lại vừa không gây ô nhiễm môi trường.

Không ngừng sáng tạo, bên cạnh các sản phẩm truyền thống, cuối năm 2023, HTX Cà-phê Bích Thao tiếp tục thử nghiệm và chế biến thành công sản phẩm cà-phê hòa tan sấy thăng hoa từ hạt cà-phê Arabica cao cấp. Nguyên liệu đầu vào là các quả cà-phê chín không lẫn quả xanh, chế biến thành cà-phê Honey, rồi được chiết xuất thành nước đựng trong khay inox, sau đó cho vào máy sấy ở nhiệt độ âm 45 độ C để tách nước và còn lại tinh bột cà-phê. Mỗi mẻ cà-phê hòa tan sấy thăng hoa mất 30 tiếng; 40 kg cà-phê bột nguyên chất chiết xuất và chỉ sấy được 2 kg tinh chất cà-phê hòa tan thăng hoa.

Có quy trình nghiêm ngặt và khó khăn trong chế biến song đổi lại, sản phẩm cà-phê sấy thăng hoa là vẫn giữ được 97-98% hương vị của cà-phê nguyên chất, không có chất phụ gia và chất bảo quản, thời hạn sử dụng lâu hơn, màu sắc của cà-phê đẹp; các chất dinh dưỡng và dược chất của sản phẩm không bị hao hụt. Sản phẩm cà-phê hòa tan sấy thăng hoa đáp ứng thị hiếu của khách hàng, đặc biệt là khách hàng công sở khi muốn thưởng thức ly cà-phê nguyên chất Arabica Sơn La nhưng không có thời gian pha cà-phê phin. Sản phẩm đang nhận được sự phản hồi tích cực từ khách hàng Nhật Bản, Pháp, Đức…

Với thành công từ hàng loạt sản phẩm cà-phê, HTX Cà-phê Bích Thao đã nhận được sự tin tưởng và đồng hành quan trọng của những người nông dân. Do đó, từ 11 hộ nông dân ban đầu, đến nay, HTX Cà-phê Bích Thao đã và đang liên kết với hơn 800 hộ nông dân để chuyển sang trồng cây cà-phê đặc sản, đẩy mạnh đầu tư công nghệ sơ chế và chế biến. Hiện nay cà-phê đặc sản làm hàng xuất khẩu của HTX đã lên đến 97%, đến nhiều thị trường khó tính như Đức, Mỹ, Nhật Bản… lượng còn lại phục vụ nội địa.

HTX còn thu mua cà-phê cho nông dân trong vùng, với số lượng hàng chục tấn cà-phê nhân mỗi năm. Hiện nay, hoạt động của HTX còn tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động tại địa phương, đồng thời tạo ra sản phẩm có giá trị xuất khẩu, góp phần quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng và thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở Sơn La. Đặc biệt, so sánh với giá cà-phê thông thường được chế biến theo phương pháp truyền thống, giống cà-phê đặc sản mới cho chất lượng cao hơn hẳn, giá trị kinh tế cũng tăng gấp 3 – 4 lần.